Bài viết của Trí Chân
[MINH HUỆ 24-12-2008] Vương Hy Chi, tự Dật Thiếu, hiệu Đạm Trai, là nhà thư pháp vỹ đại đời Đông Tấn, được người đời sau tôn xưng là “Thư Thánh” (Ông Thánh về thư pháp). Chữ của ông bay lượn lại đoan chính, chân thực rành mạch lại ẩn chứa sâu xa, tư thế tự nhiên, đem lại cảm giác đẹp tĩnh lặng, được ca ngợi là “Bay lượn như mây trôi, khỏe khoắn như rồng tỉnh”.
Vương Hy Chi từ nhỏ đã thích viết chữ, lúc lên 10, ông đã viết chữ rất đoan chính, năm 12 tuổi, trong thư tịch lưu giữ của cha, ông đã phát hiện ra có quyển “Bút luận” của tiền nhân viết, bèn lẳng lặng lấy ra cẩn thận xem. Sau khi bị cha phát hiện ra, sợ ông xem không hiểu, nên cha ông đã nói: “Đợi con lớn lên, cha sẽ cho con xem.” Vương Hy Chi quỳ xuống nói: “Bây giờ cho con xem sách này và dạy con thư pháp có được không?” Cha ông vui mừng nói: “Được rồi. Con nhất định phải ghi nhớ, học thư pháp không chỉ giới hạn ở bút giấy mực, điều quan trọng hơn là phải nghiên cứu học vấn của viết chữ và làm người. Chỉ có nhân phẩm cao thượng thì thư pháp mới có thể siêu phàm nhập Thánh.”
Vương Hy Chi ghi nhớ lời dạy của cha, ngày đêm đọc các loại kinh sách và “Bút luận”, cần học khổ luyện. Do thường đến hồ tập viết, rửa nghiên mực, thời gian kéo dài, nước hồ đã đen như mực, mọi người gọi là “hồ mực”. Ông là người thành thật, cử chỉ thận trọng, về thư pháp đã thu được sở trường của mọi danh gia, lại giỏi về các thể chữ lệ, chính (chân), hành, thảo, đặc biệt xuất sắc là lệ thư.
Tương truyền Vương Hy Chi có một lần đến núi Thiên Thai Thần kỳ tú lệ, quang cảnh trên núi khiến thư pháp của ông được thêm sắc thái, nhưng ông vẫn không hài lòng với chữ mình viết. Bỗng thấy một cụ già râu tóc bạc trắng, cười hà hà nói với ông: “Chữ của con viết cũng khá đó.” Vương Hy Chi nói: “Đâu có, bút lực vẫn chưa đủ, xin cụ chỉ giáo.” Cụ già cầm bút viết một chữ “Vĩnh”, nói: “Ta xem con có chí kiên cường, lòng chân thành học viết chữ, nên để con lĩnh ngộ một bút quyết. Hãy viết tốt chữ ‘Vĩnh’ này, công phu đích thực của thư pháp nằm ở trong đó.” Cụ già giảng giải cho ông đưa bút và kết cấu của từng nét, đồng thời nói cho ông biết, viết chữ cần tịnh tâm, cần vĩnh viễn bảo trì tâm cảnh cao khiết. Vương Hy Chi bỗng thấy lòng trong mắt sáng, liên tiếp bái tạ ân dạy bảo của tiên sinh, khi nhìn lại đã thấy cụ già phiêu du đi mất. Vương Hy Chi vội vàng gọi to: “Tiên sinh nhà ở nơi nào?” Chỉ nghe thấy từ không trung thấp thoáng truyền đến: “Thư pháp của khanh đã cảm động đến ta, ta là Bạch Vân núi Thiên Thai…” Sau khi Vương Hy Chi được Bạch Vân tiên sinh chỉ giáo, luyện chữ càng nỗ lực, bèn ở trong một hang động trong núi tĩnh tâm viết bộ kinh Đạo “Hoàng Đình kinh”. Đây là một bộ sách tu Đạo của Đạo gia, thế bút thư pháp của ông càng rộng mở và sáng tươi hơn, kết cấu rất nghiêm cẩn.
Một lần, Tấn Nguyên Đế muốn đến ngoại ô phía bắc lễ tế, bảo Vương Hy Chi viết lời khấn lên một tấm gỗ, sau đó sai thợ mộc điêu khắc. Khi thợ mộc điêu khắc đã vô cùng kinh ngạc, bút tích ăn sâu vào gỗ hơn 3 phân, mọi người đều ca ngợi rằng: “Chữ Vương Hy Chi đúng là ăn sâu vào gỗ 3 phân”. (Câu thành ngữ “Nhập mộc tam phân” cũng có nguồn gốc từ đây). Vương Hy Chi do tài hoa xuất chúng nên được triều đình bổ nhiệm làm Thứ sử, Hữu quân tướng quân (mọi người cũng gọi ông là Vương Hữu Quân). Ông coi nhẹ danh lợi, yêu thương dân như con, khi nhậm chức Quận thú Cối Kê, đúng lúc địa phương đang gặp nạn hạn hán. Việc đầu tiên, ông mở kho lương phát chẩn, cứu trợ bách tính, sau đó làm báo cáo tường tận về thiên tai, nhiều lần dâng thư yêu cầu miễn giảm thuế khóa lao dịch, vì dân thỉnh mệnh. Tuy là quan địa phương, nhưng đối với các việc đại sự quốc gia như tệ nạn chính trị quốc gia, nguyện vọng của bách tính, đều trực ngôn can gián, do đó đã khiến giới quyền quý phẫn nộ. Ông quả quyết từ quan, quyết không đứng cùng hàng ngũ với thế lực hắc ám.
Vương Hy Chi trước sau luôn giữ bản sắc chất phác, thành tâm tín Đạo, tu Đạo. Mỹ văn diệu bút của ông như “Lan Đình Tự”, “Thập Thất Thiếp”… là những hòn ngọc quý xán lạn của nghệ thuật thư Pháp cổ đại. Ông cảm thụ cái đẹp của trời đất, tạo hóa, tự nhiên vạn vật, tìm tòi cái tinh vi huyền diệu thâm sâu của vũ trụ bằng cái tâm thuần chính, đã ấn chứng vào thư pháp. Trong sách “Thư Đoạn”, ông có viết: “Thiên biến vạn hóa, đặc được Thần công, không phải Tạo hóa truyền linh cảm, sao có thể Tạo được đỉnh cao cực đỉnh như thế này.” Trong thơ “Lan Đình” ông có viết: “To lớn thay công Tạo hóa, vạn cái đẹp không cái nào giống cái nào.” Trong thư viết cho bạn “Thật Thất Thiếp” ông đã biểu đạt lòng quan tâm yêu thương bạn và tư tưởng tôn Đạo ái dân. Ông đã tổng kết nghệ thuật viết chữ như thế này “Thư pháp quý ở tay trầm tĩnh, hàm ý ở trước bút, cự ở sau tâm, bắt đầu từ khi chưa viết, kết tinh tư tưởng mà thành vậy”, “Tranh trước không phải việc của ta, tĩnh lặng quán chiếu ở vô cầu.” Ông cho rằng tĩnh tâm ngưng thần, tâm chính khí hòa, thì mới có thể viết thư pháp đẹp được.
Thư phẩm của Vương Hy Chi cũng như nhân phẩm của ông vậy, thanh tú siêu dật, tinh diệu tuyệt luân. Lý Bạch ca ngợi rằng: “Hữu Quân vốn thanh chân, siêu thoát xuất phong trần…, lụa trắng viết Đạo kinh, bút tinh diệu như Thần” (Vương Hữu Quân). Đường Thái Tông Lý Thế Dân đánh giá thư pháp Vương Hy Chi “Tận thiện tận mỹ”, sánh với tính cách ông “xứng danh cốt cách ‘Ngạnh cốt’”, tức thẳng thắn, chính trực. Thái Tông còn đích thân viết sách “Vương Hy Chi truyện luận”, đề xướng khắp thiên hạ học tập thể chữ Vương Hy Chi, nhất là lệ thư. Vương Hy Chi sống thời loạn thế, vẫn giữ vững tín ngưỡng và tiết tháo, không theo quyền quý. Mọi người thưởng thức cái đẹp của thư pháp Vương Hy Chi, điều quan trọng hơn là thưởng thức chính khí và cốt cách mà văn nhân trí thức cần phải có.
Bản tiếng Hán: https://www.minghui.org/mh/articles/2008/12/24/192194.html
Đăng ngày 23-09-2018; Bản dịch có thể được hiệu chỉnh trong tương lai để sát hơn với nguyên bản.
