Tán dương đạo đức của người xưa

Những câu chuyện trong “Thái Bình Quảng Ký” (2)

[MINH HUỆ 17-11-2014] Thái Bình Quảng Ký là một bộ sách được biên soạn vào thời nhà Tống. Nó gồm 500 quyển với 10 quyển mục lục. Nó chủ yếu bao gồm những truyền thuyết từ thời nhà Hán đến đầu nhà Tống, những câu chuyện thuộc Phật giáo và Đạo giáo. Tống Thái Tông đã ra lệnh cho Lý Phưởng và 12 người khác bắt đầu biên soạn những cuốn sách này vào năm 997. Họ hoàn thành vào năm 998. Vì hoàn thành vào thời Thái Bình Hưng Quốc của nhà Tống, bộ sách được gọi là Thái Bình Quảng Ký.

Không giống như những tác phẩm cổ điển về lịch sử hay tôn giáo của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo vốn khuyên bảo răn đe con người, Thái Bình Quảng Ký ghi chép lại chuyện của các vị vua, đại tướng, quan chức và những nhà thơ đã minh chứng cho đức hạnh và tiêu chuẩn đạo đức cao của họ. Con người hiện đại có thể thán phục đạo đức người xưa trong những ví dụ dưới đây.

Chấp Dị dùng tiền của mình giúp đỡ người khác

Hùng Chấp Dị đang trên đường đến kinh thành để tham gia kỳ thi của triều đình. Mùa thu năm đó ông đến Đồng Quan, và trời đổ mưa hơn một tháng. Ông không thể đi tiếp và phải ở tại một nhà trọ. Một ngày kia ông nghe tiếng thở dài liên tục của người đàn ông phòng kế bên. Hùng Chấp Dị liền đi ra để xem có gì không ổn. Người đó nói: “Tôi tên Phiền Trạch, từng làm huyện lệnh ở huyện Nghiêu Sơn. Tôi đang đến kinh thành để tham dự kỳ thi của triều đình. Khi đến đây, ngựa của tôi bị chết và tiền cũng tiêu hết sạch. Tôi không cách nào đến được kinh thành.”

Hùng Chấp Dị đã không ngần ngại đưa ngựa và tất cả tiền bạc của mình cho Phiền Trạch. Ông đã không tham dự kỳ thi vào năm đó, nhưng Phiền Trạch đã đến kịp thời, tham dự kỳ thi và được đậu.

Hùng Chấp Dị được ca ngợi rằng:

“Tham gia khoa cử, mong được cống hiến
Thấy người gặp nạn, dốc hết túi tiền
Quên mình giúp người, xứng đáng ngợi khen
Thiên địa vô tư, tất được đáp đền.”

Lý Ước tận lực làm tròn lời hứa

Lý Ước là con trai của Khiên Công, làm chức quan Binh bộ viên ngoại. Ông có một trí tuệ rất xuất sắc. Một lần nọ ông ngồi thuyền chơi trên sông. Một thương nhân họ Hồ cũng đang đi cùng dòng với ông lúc đó.

Ông Hồ bị trở bệnh nặng và đã mời Lý Ước qua thuyền của mình. Hồ đã phó thác hai cô con gái xinh đẹp cho Lý Ước. Ông cũng trao cho Lý Ước một viên minh châu và giao phó nhiều thứ cùng một lượng lớn tiền cho Lý Ước. Sau khi ông Hồ qua đời, Lý Ước đã giao hàng vạn quan tiền cho quan phủ. Ông cũng tìm những người chồng tốt cho hai cô con gái và sắp xếp hôn sự cho họ.

Lúc đó trước khi chết, ông Hồ đã nhờ Lý Ước đặt viên minh châu vào miệng của mình để mai táng. Không ai biết điều này. Sau này khi người nhà ông Hồ đến để thanh lý tài sản của ông, họ đã nhờ quan phủ mở quan tài và thấy rằng viên dạ minh châu vẫn còn ở đó. Việc Lý Ước đã giúp đỡ nhiều người như vậy, còn có rất nhiều việc mà người khác không biết.

Đức hạnh của Lý Ước được ca ngợi là: