Bài viết của Minh Nguyệt

[MINH HUỆ 07-07-2025] Nông dân và những người đam mê làm vườn đều biết rằng, ngoài các yếu tố như đất, dinh dưỡng, ánh sáng mặt trời và nước, việc tuân thủ các tiết khí là vô cùng quan trọng đối với sự sinh trưởng khỏe mạnh của cây trồng và mùa màng bội thu. Trung Quốc cổ đại đã tóm tắt 24 tiết khí như một hệ thống phân chia thời gian, bằng cách quan sát sự thay đổi theo mùa và chuyển động hàng năm của mặt trời. Hệ thống này có thể được coi là sự kết tinh trí tuệ của nền văn minh nông nghiệp, và nó cũng có thể có một bối cảnh thần kỳ hơn. Người hiện đại gọi nó là “đại phát minh thứ năm của Trung Quốc”.

Tiết khí bắt nguồn từ lưu vực sông Hoàng Hà. Chúng hình thành từ thời Xuân Thu Chiến Quốc, và được chính thức ghi nhận trong lịch Thái Sơ của nhà Tây Hán. Lịch Thái Sơ được hoàn thiện vào năm Hán Vũ Đế thứ nhất (năm 104 TCN). Điều này cho thấy người xưa coi trọng thiên nhiên, hiểu biết về thiên nhiên và khả năng sinh tồn của họ.

24 tiết khí trong một năm, mỗi tiết khí cách nhau khoảng 15 ngày. Chúng phản ánh sự thay đổi của các mùa, biến đổi khí hậu và đặc điểm của vật theo mùa, đồng thời có ý nghĩa chỉ đạo quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp và chăm sóc sức khỏe.

Vậy, mối quan hệ giữa các tiết khí và chuyển động của Mặt Trời là gì? Các tiết khí dựa trên vị trí của Mặt Trời trên hoàng đạo, và mỗi 15 ngày là một tiết khí. Ví dụ, kinh độ hoàng đạo của Mặt Trời là 0° vào Xuân phân, 90° vào Hạ chí, 180° vào Thu phân và 270° vào Đông chí (Hình 2).

图片1：图片1：简单的说，黄道面指地球在其公转轨道上运动时所处的平面，与地球赤道面之间的夹角，约为23°26′，与地球自转轴的夹角约为66°34′。（明慧网合成图）<
Hình 1: Nói một cách đơn giản, mặt phẳng hoàng đạo là mặt phẳng mà Trái Đất di chuyển trên quỹ đạo của nó. Góc giữa mặt phẳng hoàng đạo và mặt phẳng xích đạo của Trái Đất là khoảng 23°26′, và góc giữa mặt phẳng hoàng đạo và trục quay của Trái Đất là khoảng 66°34′. (Ảnh tổng hợp từ Minghui.org)

Các tiết khí có thể được chia thành bốn loại:

  • Thay đổi theo mùa: Lập xuân, Xuân phân, Lập hạ, Hạ chí, Lập thu, Thu phân, Lập đông, Đông chí;
  • Thay đổi nhiệt độ: Tiểu thử, Đại thử, Xử thử, Tiểu hàn, Đại hàn;
  • Mùa mưa: Vũ thủy, Cốc vũ, Bạch lộ, Hàn lộ, Sương giáng, Tiểu tuyết, Đại tuyết;
  • Loài vật theo mùa và việc nhà nông: Kinh trập, Thanh minh, Tiểu mãn, Mang chủng.

Ví dụ, tiết Lập xuân là tiết đầu tiên trong 24 tiết khí, đánh dấu sự kết thúc của mùa đông và sự khởi đầu của mùa xuân. Đây cũng là thời điểm bắt đầu cho một năm canh tác. Từ tiết Lập xuân, mùa xuân chính thức bắt đầu, nhiệt độ dần tăng lên và ngày trở nên dài hơn.

Người dân tuân theo 24 tiết khí này, cày mùa xuân, nhổ cỏ mùa hè, thu hoạch mùa thu và dự trữ mùa đông, cố gắng hết sức và tận dụng mọi thứ một cách tốt nhất, nhưng đồng thời vẫn phải trông cậy vào “phước lành của Ông Trời”.

图片2：二十四节气与黄道面的角度关系。（明慧网合成图）<
Hình ảnh 2: Mối quan hệ góc giữa 24 tiết khí và mặt phẳng hoàng đạo. (Hình ảnh tổng hợp từ Minghui.org)

Để giúp mọi người dễ nhớ tên và thứ tự của 24 tiết khí, người xưa đã biên soạn một bài “Bài ca 24 tiết khí” đơn giản và thiết thực, dễ hát:

“Xuân Vũ Kinh Xuân Thanh Cốc Thiên,
Hạ Mãn Mang Hạ Thử tương liên.
Thu Xử Lộ Thu Hàn Sương giáng, Đông Tuyết Tuyết Đông Tiểu Đại hàn.
Mỗi tháng 2 tiết không thay đổi,
Tối đa sai lệnh 1, 2 ngày.
Nửa đầu năm ngày 6 và 21,
Nửa cuối năm ngày 8 và 23.”

“Nửa đầu năm ngày 6 và 21” trong bài ca dao là chỉ nửa đầu năm (khoảng mùa xuân và mùa hè), khi hai tiết khí của mỗi tháng chủ yếu xảy ra vào ngày 6 và ngày 21 Dương lịch. “Nửa cuối năm ngày 8 và 23” là chỉ nửa cuối năm (khoảng mùa thu và mùa đông), khi hai tiết khí của mỗi tháng chủ yếu xảy ra vào ngày 8 và ngày 23 Dương lịch. Mặc dù các ngày cụ thể của các tiết khí dao động nhẹ mỗi năm do năm nhuận hoặc sự khác biệt nhỏ trong vòng quay của Trái Đất, nhưng về cơ bản chúng vẫn xoay quanh những ngày này, với chênh lệch tối đa là một hoặc hai ngày.

Năm 2006, hệ thống 24 tiết khí đã được đưa vào “Danh sách Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia của Trung Quốc”, và năm 2016 được UNESCO đưa vào “Danh sách Di sản Văn hóa Phi vật thể Đại diện của Nhân loại”. Định nghĩa “di sản văn hóa phi vật thể” của họ đề cập đến các biểu hiện văn hóa truyền thống đa dạng, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, và gắn liền với cuộc sống của đại chúng. Tuy nhiên, nếu thực sự muốn suy nghĩ về điều này, tôi nghĩ thuật ngữ này thực sự đáng được sửa đổi. Tại sao?

Bởi vì trước hết, mặc dù 24 tiết khí không tồn tại dưới dạng vật chất (như đồ đạc, nhà cửa, bát đĩa và các vật thể hữu hình khác), nhưng chúng rất “vật chất”, bởi vì chúng là những quy luật tự nhiên mà chúng ta dựa vào để có thức ăn. Hãy tưởng tượng nếu trồng lúa vào tháng 11 và trồng lúa mì vào tháng 12, liệu có thể có một vụ mùa bội thu không? Lương thực là nhu cầu thiết yếu hàng đầu của con người. Con người phải ăn để tồn tại, và ăn uống là vấn đề cốt lõi để sinh tồn. Cũng giống như lịch, nếu ai đó nói rằng “mười hai tháng trong năm” và “các ngày lễ chính thức” trên lịch là “phi vật chất”, nghe có vẻ rất hay ho không? Nói cách khác, sóng vô tuyến, từ trường và DNA cũng vô hình với mắt thường, nhưng chúng là vật chất. Vì vậy, “vô hình” không có nghĩa là “phi vật chất”. Con người có thể quan sát một số chất vô hình thông qua các công cụ, và tương tác với chúng. Con người cũng có thể tương tác với 24 tiết khí thông qua các công cụ nông nghiệp và máy móc nông nghiệp.

Thứ hai, từ “di sản” ở đây có thể là một ẩn dụ, ám chỉ sự thừa kế từ tổ tiên, chứ không phải là tài sản pháp lý cá nhân do một người để lại khi chết. Tuy nhiên, 24 tiết khí không phải do tổ tiên loài người sáng tạo ra, mà là những quy luật khách quan của sự vận hành của trời đất. Con người chỉ quan sát và ghi chép chúng để sống theo thiên thời. Nói cách khác, các tiết khí đại diện cho trạng thái vận động tự nhiên của thiên thời, và là một phần của văn hóa Thần truyền. Đồng thời, các quy luật vận động của trái đất và hệ mặt trời được thiên nhiên ban tặng cho toàn thể nhân loại, chứ không chỉ cho một thế hệ nhất định, nên chúng không liên quan gì đến “di sản”.

Do đó, có lẽ nên dùng thuật ngữ “văn hóa Thần truyền/ văn hóa truyền thống” để tổng hợp và kế thừa sự hiểu biết của con người về quy luật tự nhiên của “24 tiết khí”. Suy cho cùng, từ xa xưa, văn hóa Trung Thổ chưa bao giờ là tuyến tính, máy móc, chỉ nói về hình thức, mà có Thần tính, là nhìn bản chất.

图片1：图片3：您知道吗？宇宙中绝大部分的物质，都是人的肉眼所看不见的；而用神性去探索与领悟的人，可以看到其中的小小小小一部分。（明慧网合成图）<
Hình ảnh 3: Bạn có biết không? Hầu hết vật chất trong vũ trụ đều vô hình với mắt người. Tuy nhiên, những người dùng Thần tính của mình để khám phá và lĩnh hội, thì có thể nhìn thấy một phần rất nhỏ của nó. (Hình ảnh tổng hợp từ Minghui.org)

Bản quyền © 1999-2025 Minghui.org. Mọi quyền được bảo lưu

Bản tiếng Hán: https://www.minghui.org/mh/articles/2025/7/7/496860.html

Bản tiếng Anh: https://en.minghui.org/html/articles/2025/7/19/228933.html